آزمایش
موسیقی چندصدایی
گرینسلیوز (Greensleeves)
گرینسلیوز قطعه‌ای از موسیقی سنتی انگلیسی است که بنا بر روایتی ساختنش را به پادشاه انگلستان، هانری ۸ (۱۴۹۱-۱۵۴۷) نسبت می‌دهند که این ترانه را برای آن بولین، همسر و شهبانوی هانری ۸، که بعدها توسط خود او به جرم زنای با محارم گردن زده شد، سروده است. البته این روایت به احتمال فوی افسانه است و سازندهٔ گمنام این ترانه به احتمال قوی هانری ۸ نیست چرا که، با توجه به سبک ایتالیایی که در آن مشهود است، به دوران الیزابتی، یعنی بعد از مرگ هانری، تعلق دارد.این قطعه در مقام مینور است با درجه‌های ششم و هفتم متغیر که با هر دو صورت کوچک و بزرگ ظاهر میشوند : فا، فادیز، سُل و سُل دیِز. این نقمه را با آکوردهای کامل سه صدایی در سبک لوت و گیتار هارمونیزه شده مگر در میزان ۹ در آن از توالی فواصل چهارم استفاده شده است.
اعتدالهای مورد آزمایش
برای اجرای این قطعه، مقام مینور را با سه اعتدال ویژهٔ موسیقی اروپایی یعنی در نظر گرفتیم.ترکیب صدا
برای ترکیب صدا، از سه گونه سیگنال استفاده کردیم : سیگنال سینوسی (به مثابهٔ صدای ساده، بدون هارمونیکهای فرعی)، سیگنال مربع (با هارمونیکهای قوی) و سوم سیگنالهای حاصل از یک الگوی تار ارتعاشی. این الگو، مانند سیگنال مربع، سیگنالهای حاوی ۴۰ جزء هارمونیک تولید میکند. تفاوت اصلی این سیگنالها با سیگنال مربع در میرایی صداهای فرعی است، که در الگوی تار از میرایی «متناسب»، به صورتی که ضریب میرایی هر صدای جزئی با تابعی درجه ۲ بر حسب بسامد تعیین میشود.نغمه‌های ترکیب شده
جدول زیر حاوی ۹ پروندهٔ حاصل از ترکیب این نغمه مطابق با هر یک از اعتدالهای فوق و با استفاده از هر یک از الگوهای ترکیب صدا است. پرونده‌های بدست آمده به صورت فشرده mp3 با کیفیت ۳۲۰ kbits/s و ۲۲۰۵۰ Hz ارائه میشود (برای سیگتال مربع از بسدامد ۴۴۱۰۰ هرتس استفاده شده است).
| اعتدالها | اعتدال متساوی | اعتدال مساوی | اعتدال طبیعی |
|---|---|---|---|
| سیگنال سینوسی | greens_TE_sin.mp3 | greens_pyth_sin.mp3 | greens_zar_sin.mp3 |
| سیگنال مربع | greens_TE_car.mp3 | greens_pyth_car.mp3 | greens_zar_car.mp3 |
| تار ارتعاشی | greens_TE_str.mp3 | greens_pyth_str.mp3 | greens_zar_str.mp3 |
موسیقی تکصدایی
صوفینامه
صوفینامه قطعه‌ای آوازی است که در ردیفهای سازی و آوازی جای دارد : در ردیف تار و ستار میرزا عبدالله این قطعه در پایان دستگاه ماهور آمده و در ردیف استاد دوامی در پایان آواز اصفهان). صرفنظر از جایگاه این قطعه در ردیفهای مختلف، آن را میتوان در مقام اصفهان محسوب کرد. در ردیف آوازی این قطعه، با وزن ۴ ضربی سنگین، همراه با اشعار کلاسیک در قالب مثنوی خوانده میشود.
مقام اصفهان
جایگاه دقیق درجات مقام اصفهان، موضوع اختلاف موسیقیدانان و صاحبنظران معاصر است. این مقام را که میتوان به مثابهٔ مقام مینور هارمونیک موسیقی دستگاهی ایران در نظر گرفت، از این وجه تشابه، به صورتهای مختلف ظاهر میشود. اختلاف اضلی مقام اصفهان با مقام مینور هارمنیک درجهٔ ششم است که در مقام اصفهان به جای ششم کوچک، ششم نیم بزرگ (یا خنثی) است.صرفنظر از جایگزین کردن مقام مینور به جای مقام اصفهان (مخصوصا اگر منظور استفاده از هارمونی و سازهای اروپایی باشد)، عمدتا این مقام به دو صورت نزدیک به هم در موسیقی ردیف ظاهر میشود که اختلاف آنها بر سر درجهٔ هفتم مقام است :
- اصفهان جدید
- Do Ré Mi♭ Fa Sol La
Si Do - اصفهان قدیم
- Do Ré Mi♭ Fa Sol La Si Do
گرایش غالب در نظر گرفتن این درجهٔ هفتم به عنوان محسوس (یا هفتم بزرگ) است، که در این صورت، از نظر توالی پرده‌ها، اصفهان را میتوان با همایون ربط داد ، همانطور که در نظریهٔ ۷ دستگاه و ۵ آواز دسته‌بندی شده است. اصفهان قدیم، درجهٔ هفتم را نیم بزرگ می‌گیرد (یعنی حدودا ۳/۴ پرده زیرتر از شاهد). طبق این نظریه، مقام اصفهان معادل مقام مخالف سه‌گاه میشود. در عین حال معروف است که این درجهٔ هفتم، جایگاهی میان هفتم خنثی و هفتم محسوس دارد، بدون اینکه جایگاه دقیق آن با فاصلهٔ مشخصی تعیین شده باشد.
اعتدالهای استفاده شده
اندازهٔ هر یک از فاصله‌های مقام اصفهان بستگی به اعتدال مورد نظر دارد. برای این آزمایش از اعتدالهای استاد صفوت و استاد طلایی و همچنان اعتدال مساوی استفاده کرده‌ایم. مقادیر این فاصله‌ها در پرونده‌هایی با فرمت XML به این منظور ذخیره شده‌اند و از طریق پیوندهای زیر قابل مشاهده می‌باشند :
فاصله‌های مقام اصفهان با اعتدالهای مختلف : صفوت (سبز) و طلایی (سرخ). فواصل بر حسب اعتدال مساوی با رنگ سیاه نمایش داده شده است.
ترکیب صدا
برای این آزمایش از دو الگوی شبیه سازی یکی برای تار ارتعاشی و دیگر برای میله که یک انتهایش درگیر (clamped) و انتهای دیگرش آزاد باشد، استفاده شده است.
تار ارتعاشی (چپ) و میله با شرایط کرانه‌ای درگیر-آزاد (راست)
علاوه بر این دو الگوی شبیه‌سازی از یک سیگنال متناوب که در هر دورهٔ تناوب، منحنی آن یک سهمی است نیز استفاده کرده‌ایم. این سیگنال تناوبی طبعا طیفی هارمونیک دارد. تفاوت آن با سیگنال مربع این است که بسامدهای صداهای فرعی شدت کمتری دارند. شدت صدای فرعی ردهٔ n نسبت معکوس با n2 دارد.
نغمه‌های ترکیب شده
جدول زیر ۹ پروندهٔ حاصل از ترکیب پارامترهای کیفیت صدا و اعتدال را نشان می‌دهد. پرونده‌های صوتی به حالت فشردهٔ mp3 ارائه میشوند. Le tableau ci-dessous regroupe les 9 fichiers produits, en combinant les deux paramètres tempérament et le type de signal. Les sons synthétisés sont compressés dans le format mp3 .
| اعتدال | اعتدال مساوی | اعتدال طلایی | اعتدال صفوت |
|---|---|---|---|
| سیگنال سهمی | sufi03_parabola.mp3 | sufi01_parabola.mp3 | sufi02_parabola.mp3 |
| تار ارتعاشی | sufi02_string.mp3 | sufi03_string.mp3 | sufi01_string.mp3 |
| میله | sufi02_bar.mp3 | sufi01_bar.mp3 | sufi03_bar.mp3 |
© ۱۳۹۰ - پیروز جوهریان pirouz.djoharian@free.fr Last modified: Sun Jun 26 11:48:57 2011
تعداد بازدید کننده از تاریخ 14/01/2011 :